Pravoslavna vera u Finskoj

Pravoslavna vera se može smatrati najranijim oblikom hrišćanstva koji je dospeo u Finsku, da bi se kasnije proširila do južne Finske i do naroda Karelije oko jezera Ladoga. Širenju i prihvatanju pravoslavne vere u istočnoj Finskoj, doprinelo je i osnivanje manastira na ostrvima jezera Ladoga.

Uspenska Saborna crkva

Glavni među ovim manastirima bio je Valamo, koga su, kako se smatra, osnovali monah Sergije i njegov mladi pomoćnik Herman. Drugi vazan manastir bio je Konevitsa koji je osnovao Arsenije, krajem 14. veka. Misionarskom revnošću manastira na jezeru Ladoga, Pravoslavna crkva je stekla uporište u istočnoj Finskoj i Kareliji. Crkve su građene u selima, a nekoliko malih manastira u divljini bilo je osnovano bukvalno u nedođiji. U 16. veku, Pravoslavna crkva stogla je i do Arktičkog  okeana osnivanjem manastira Petsamo.

Manastir Konevitsa

Zapadne delove Karelije preuzela je Švedska u ratovima između  Švedske i Rusije, krajem 16. i početkom 17. veka. Puritanska Luteranska Crkva Švedske vršila je pritisak na pravoslavno stanovništvo koje je živelo blizu istočne granice i u to vreme, mnogi stanovnici Karelije – pravoslavci, preselili su se u centralnu Rusiju. Rusija je potpuno povratila kontrolu nad jezerom Ladoga početkom 18. veka, a 1809. cela Finska je postala deo Ruskog Carstva kao autonomno Veliko Vojvodstvo. To je označilo početak perioda snažnog razvoja za manastire na jezeru Ladoga.

Uspenska Saborna crkva - enterijer

Administrativno, Pravoslavna Crkva u Finskoj je prvo spadala pod nadležnost Arhiepiskopa Novogoroda, ali kada je Finsku anektirala Rusija, zemlja je pripojena eparhiji Sankt Peterburga. Krajem 18. veka i sredinom 19. veka, Ruska Crkva je počela  da ulaže u obrazovanje pravoslavnog stanovništva u pograničnim regionima i udaljenim krajevima. Sveti Sinod je doneo Dekret da služba u finskim  parohijama treba da se održava na finskom jeziku i da sveštenici raspoređeni u finske parohije moraju da znaju finski jezik. Osnivanje eparhije Viipuri 1892. bio je veliki napredak za Pravoslavnu Crkvu Finske.

Uspenska Saborna crkva i okolina

Sa ruskom Revolucijom  iz 1917. Finska je postala nezavisna, a administrativne veze sa Ruskom Crkvom su prekinute. Tada je postojala potreba da se Pravoslavna Crkva Finske reorganizuje. Vlada je imenovala komisiju koja je razmatrala položaj Crkve, i komisija je podnela predlog koji je Senat doneo kao Dekret u Pravoslavnoj Crkvi Finske 1918. godine. Ovim Dekretom je uzdignuta Pravoslavna Crkva i stavljena u ravnopravni položaj sa Luteranskom Crkvom, kao druga nacionalna crkva. Tihon, Patrijarh moskovski, potvrdio je autonomiju Pravoslavne Crkve Finske 1921. godine a dve godine kasnije 1923. Dekretom tomos, ova Crkva preneta je u Ekumensku Patrijaršiju Carigrada i Crkvi je dat visok nivo nezavisnosti u unutrašnjim pitanjima. Po sticanju autonomsnog statusa, Crkva je odredila da se njene službe i zvanični poslovi obavljaju na finskom jeziku.Sedište Arhiepiskopa je premešteno iz mesta Viipuri u mesto Sortavala.

Drugi svetski rat je pretvorio Pravoslavnu Crkvu Finske u crkvu raseljnih lica. Posle Zimskog rata, Finska je bila obavezna da preda mesto Sortavala i celu Ladošku Kareliju Sovjetskom Savezu. Tada je Crkva izgubila 90 % svoje autonomije a 70 % njenih članova je moralo da bude raseljeno iz svojih domova. Pravoslavno stanovništvo postalo je rasejano po čitavoj Finskoj.

Uspenska Saborna crkva

Finska vlada je tada olakšala nevolje Pravoslavne Crkve donošenjem Akta o obnovi, po kome su osnovane nove parohije, kako bi se zamenile one koje su izgubljene  u Kareliji. Tada su 50.– ih  i 60.- ih godina  godina izgrađene nove brojne crkve, parohijski domovi i groblja za nove pravoslavne parohije o trošku vlade. Crkva je ponovo našla stabilnost.

Pod Arhiepiskopom Paavalijem i njegovim naslednikom Arhiepiskopom Johanesom, Crkva je uspostavila međunarodne veze u pravoslavnom svetu i tada je priznata kao deo finskog društva i njegove duhovne kulture. 2001. Mitropolit Leo je izabran za Arhiepiskopa Karelije i Cele Finske, nastavljajući put koji su zacrtali njegovi prethodnici.

Uspenska Saborna crkva

Danas ova Crkva ima visok nivo nezavisnosti u unutrašnjim pitanjima i ima slobodu da organizuje svoje poslove u  okvirima zakona koji važe u Finskoj, pod uslovom da tako organizovani poslovi nisu u suprotnosti sa prihvaćenom pravoslavnom tradicijom.

Uspenska Saborna crkva - Helsinki

Vrhunsko telo Crkve je Sinod koji  obuhvata i sveštenike i svetovna lica. Episkopi su članovi Sinoda po službenoj dužnosti. Skupština Episkopa mora da odobri svaku odluku koju donese Sinod  u pogledu duhovnog života ili kanona Crkve.

Pravoslavna Crkva Finske ima članove u celoj zemlji sa oko 70000 ljudi a članstvo neprekidno raste.

Administrativno, Crkva je podeljena na tri eparhije: Kareliju, Helsinki i Oulu. Episkop Karelije je Arhiepiskop, ostali episkopi imaju titulu Mitropolita. Sedište Arhiepiskopa je u mestu Kuopio, gde se takođe nalazi i centralna administracija Crkve.

Novi Valamo

Novi Valamo

Eparhije su dalje podeljene na 25 parohija, a sve one imaju  glavnu crkvu i određen broj ostalih crkava, kapela ili tsasounas gde se održavaju službe. Ukupno ima oko 150 crkava i tsasounas. U Finskoj postoji jedan muški i jedan ženski pravoslavni manastir. Službe se uglavnom održavaju na finskom, a negde i na crkveno slovenskom, grčkom ili švedskom. Internacionalizacija je dovela do toga da se u većim gradovima služba obavlja i na engleskom i estonskom jeziku. Parohija Laponije održava službe i na sami jeziku.

Dve najveće pravoslavne svetinje u Finskoj, po svom značaju, a prva i po veličini su Uspenska Saborna crkva  u Helsinkiju i manastir Valamo u mestu Heinävesi. O njima ću uskoro pisati, a sada ću vas samo ukratko upoznati sa jednom od njih.

Uspenska Saborna crkva u Helsinkiju je najveća pravoslavna crkva u ovom delu Evrope. Zovu je i katedrala Uspenski.Ova crkva je posvećena uspenju presvete Bogorodice. Izgleda fantastično i zadivljuje prolaznike svojom grandioznošću, crvenom opekom i svojim vizantijsko ruskom stilom. Izgrađena je 1868. godine po projektu petrogradskog arhitekte Gornostajeva. Iako spolja naprosto ima magičnu lepotu, unutrašnjost je još lepša, ukrašena mnogobrojnim ikonama o kojoj vam o svakoj pričaju ljubazni vodiči. Ja sam posebno bila  oduševljena ikonom Bogorodice Kazanjski koja se nalazila tu  do 2010. godine dok nije ukradena,  koja je bila remek delo ruskog ikonopisanja.